Change We Need
- Laltlanzova Khiangte
US President atana thlan thar Barack Obama thupui ‘Change We Need’ hi America ai mahin Mizoram hian a mamawh zawkin ka hre thin. Mizoram inthlanpuiah pawh ‘Change’ tih a ri nasa a, rorel tura kan thlan thar pawh ‘Vote For Change’ tih thupui pakhata hmang an ni. Hetih lai hian ‘change’ kan duh erawh chu a inang lo mai thei.
Rorel lai ‘change’ ringawt duhtawk pawh awm theih a ni. Rorel lai ‘change’ ni lovin ram inrelbawl dan phung a tha zawnga thlak danglam hi mipui rilrua lian ber a ni a, ‘rorelna tha (good governance) kan nei ta’ kan tih theih thlenga kan tihdan tha lo lai paih zela a tha zawnga change zar zar hi kan mamawh chu niin a lang.
Enge kan change ang?
Kan ramah hian change tur a tam em em a; vawikhata sawisen rual a ni lo. Mipui chanai eirukna leh induhsakna hleihluak tihbo a tul thu mipui thinlunga ri ring tak te, eizawnna nei lo ‘unemployed’ te tana kawng hawn a tulzia an sawi te, ram inrelbawl danah thuneihna insemzai a tul thu mithiamte’n tunhnaia nasa taka an sawi te, thingtlang leh khawpuia mi retheite khaichhuah a tulzia an sawite tihhlawhtlin tuma beihpui thlaka kan tih thin dan thlakdanglam (change) hi kan mamawh ta takzet a ni.
Kan ram hruaitute’n a tha lo lai paiha a tha zawng zela Zoram kaihhruai duhna thinlung an put chuan change tha beisei ila, sorkar hnathawk leh thlantlinte’n mipui chunga roreltu ni lo, mipui rawngbawltu an ni tih an thinlung tak taka an pawma, mipui tana thawk tura an inpek phawt chuan sorkar tha kan nei ngei ang.
hangtharte’n hnam dang aia hniam bik lo, an level-puia an inngaih theihna turte pawhin ‘change’ hi kan mamawh takzet a ni.
Kan ramah chuan ei leh bar dinhmunte hi change ngai lian ber pawl a tling. Pu Barack-a chuan an rama eizawnna nei lote leh ei leh bara harsate chu ‘ramdangah eizawnna dap rawh u’ a ti ve lo va, eizawnna bul tante tan an chhiah pek thin sang tak awl a tiam a, khawvel economy tlahniam thut avanga hna chân tam takte pawh an ram economy khai chhuah leha an thawh awm tawk hna pek leh a tiam a, an rama eizawnna nei lote ram dangah hnawt ve ngat se zawng President atan an thlang malêkin ka ring.
Keini chu America-te aia kan dinhmun a chhiat zawk avangin eizawnna nei lo tupawh, lehkhathiam emaw, thiam lo emaw, khawi kawng nge zawh tur tih sorkarin a kawhhmuh a ngai a, mi tam takin bultanna tur an neih loh avangin bul tanna tur sum leh pai a ngaihtuahpui a ngai a, bul an tan hnuah an hlawhtlin theih na’n a tanpui zui a ngai bawk.
Chutiang khawpa khaichhuah ngai dinhmun hniam chu Zoram dungtluanah hian mi tam tak an awm a ni. Eizawnna nei ve si, eizawnna hlawk lo tak chelhtu, chhungkaw chawmna khawp pawh thawkchhuak thei lo tam tak an awm mek bawk.
Ei leh bara dinhmun hniam avang hian mi thenkhat chuan ram leh khawtlang thatna tur pawh an ngaihtuah thei lo va, hei hian khawtlang pawh a tha lo zawngin thui tak a nghawng niin a lang. Sorkar thar lo piang tur hian eizawnna nei lote leh eizawnna hlawk lo lutuk thawk mekte dinhmun ‘change’ a tum beisei ila. Bank tam taka pawisa puk a harsa kikawi lutuk ringawt te pawh hi han su kaw deuh se eizawnna tur hria, bul tanna tur nei lote tan pawh a awlsam deuh tur a nia.
Tualchhung sorkar hmanga thuneihna insemzai an sawi thin pawh hi kan MLA-te chhawk hahdamna tur a ni satliah lo va, khawtinin mahni khua theuh hmasawnna tura tha kan thawh theih dawn avangin hma kan sawn chak phahin a rinawm a, mipui aiawhte’n mahni khua theuhah ro an rel dawn avangin mipui rorelna (democracy) tak tak thlentu tur a ni bawk a, government servant-te pawhin mipui servant hna an thawh tak tak a rinawm;
Tunah chuan sorkar hi mipui a ni tih ngaihtuah lo, mipui servant nih in hre lo hi an tam awm asin! India ram sorkar laipuiin Panchayat System leh Municipal System tha deuh mai a duang a, Mizote milin tlem a zawng ‘change’ ngai a awm tih mai loh chu copy chhawn tlak deuh mai a ni nghe nghe a; sorkar tharah chuan kan kal thin dan thlakin ‘local self government’ kan neih beisei ang.
State dangah chuan local self government hian sorkar hnathawkte leh state sorkar pawh corruption lakah a veng nasa khawp mai an ti a, keini pawhin tualchhung sorkar nei ila chuan mipuite’n kan khua theuhah sorkar hmalakna kan hriatchian theih dawn avangin corruption kan sawi thin hi tam tak chu a tihbo a beiseiawm. Mobile phone nalh tak tak, lirthei tha pui pui, fashion chhuak tharte nen kan infam tawh a, Village Council inzawmkhawm khawpuia chente hi a tihchi tawh loh alawm ti r’u.
Khawpui leh khaw tam lutukte pawh hi ‘change’ a ngai khawp mai. Pu Loch-a’n kum za chuang liam taa Hill Station atana a chei, plan mumal awm lem loa khawpui lo ni chho ta Aizawl-te hi a lo tawt ta lutuk a, mi fate’n New Delhi, Dispur an tih ang deuh hian New Aizawl din pawh a hun ve tawh lawm ni? Khâm zawng zawngte thlengin kan luah khat zo ta a;
Mizoram a zau tehlul nen Aizawl kawngpui a chep lutuk avanga kea kalna tur takngial pawh a tawt ta lutuk te, lirthei kalna indaih ta lo lutuk te, tualzawl nei mumal thei pawh kan tlem lutuk te, lirthei manto tak tak zan lama kawng dunga kan hung thliah thluah mai te, ram awl a tlem tawh avanga in hmun a to lutuk tawh te, dawr a awm belh tlem tawh avanga dawr luah man to lutuk ta te, kham panga in lianpui pui inzawm pet puta a bet fer fur maite hi a zia lo lam a ni ta. Mihring chen khawmna atan chuan a chep lutuk ta a ni. Khaw thar zuan a hun e.
He rama khaw tam lutukte hi hmasawnna daltu pakhat a ni tih kan hre tlang a, mahni khaw kalsan hrehawm ti kan tam turzia erawh chu a ngaihtuah thiam theih mai; mahse hmasawn kan duh chuan heti lutuka khaw tam chu hmasawnna thawh a ti har em mai.
Corruption leh induhsak hleihluakna nepotism-te phei hi chu ‘change’ ni loin, ‘destroy’ a ngai a ni. A nih leh vek pawhin kan ram atang hian hnawtchhuak daih ang u, min tibuai em mai. Kan veng emaw, kan khua emaw atang chauha kan hnawhchhuah chuan khaw dangah veng dangah a pem tho ang! Kan ram atang hian hnawtchhuak daih ila, a thak thaknaah thak rawh se.
No comments:
Post a Comment