Monday, September 20, 2010

Mizote leh Khawvel Hmasawnna - Laltlanzova Khiangte

1980 hmalamah chuan tuna kan nunphunga bet tel tlat tawh media, mobile phone, lirthei changkang tak tak leh technology chi hrang hrangte leh India leh khawvel huap sum dawnnate hi Mizo mipuite'n kan hre ngai meuh lo. Mi thenkhat chu kan inring lawk maithei e; amaherawhchu mipui tam zawk kan inrin loh laiin Mizoramah khawvel hmasawnna a lo thleng ve ta zut zut a, khawvel hmasawnna thlipuiin kan inrin loh laia Mizo mipuite nun min sawi danglam nasat zia chu kan mit ngeiin kan hmu theuh awm e.
Khawvel hmasawnna chi hrang hrang lo lut zut zutte hi thatpuina leh hmasawnpuina kan nei ngei mai a, mahse a tha lo zawng pawh hian min nghawng nasa mawlh mawlh ve a ni ti ru. Media-a hmasawnna sawi hmasa ila.

Cable TV
1986 World Cup Football hunlai hre phate chuan TV Antenna herh fiah tum inko thawm hriat tur a tam zia kha an la sawi thei ang. Tuna han sawi leh chuan nuizatthlakna laite pawh a nei a ni. Mizoram khawpui Aizawlah ngei pawh TV a la tam loh avangin TV nei inah kal khawmi kan au dar dar thin. 1990's hma lamah VCD, DVD, Computer etc. a la awm lo bawk a, Film-te pawh reel nei chi Cassette vek a en a ni a, Video Cassette-te pawh kha a lo bo ta deuh duak a ni. 1990's chhoah Cable TV a lo chhuak a, in tin deuhthawah TV a awm ta a, Antenna herh era chu kan ngaihtuah lem loh laiin a lo tawp ta.
Cable TV lo chhuak chuan Mizo mipuite sukthlek a tidanglam chakin a nghawng nasa ngawt mai. Hetia nasa taka kan sukthlek a tidanglam leh min nghawng nasa hi Cable TV Operator-te thiam loh a ni lo. Heti hian i ngaihtuah zawk ang u. TV hi chhungkaw tam takin an nunchilh a, kan sitting room kan luahtir a, kan hunawl zawng zawng hnawhkhah na'n kan hmang a, TV-a kan hmuh apiang kan zir chhawngin kan buaipui ve nghal zel a, a tha zawng leh a tha lo zawngin min nghawng chho ta mawlh mawlh a, kan nitin nun nen kan suihzawm ta chiat reng a nih hi. TV nen hian min la hrang dawn ta se nau duh lo chung pawm luih ang deuh hian thenkhat chu kan nuar nasa ngawtin a rinawm.
Cable TV atanga channel chi hrang hrang kan thlir thin inang loin mipuite rilru sukthlek pawh a then hrang nasa ngiang e. Vai film tuipui tan hmuh reng tur a awm a, vawi khat lai phei kha chuan Star Plus-in a tih chhuah thin 'The Bold and The Beautiful' tih te, 'Santa Barbara' tihte ringawt buaipuia an lemchan anga a tak taka awm chak vete pawh an awm a ni awm e. Hetianga TV-a engemaw chhuak buaipui hlutah hian thalaite an nghing lo zawk mah mah niin a lang fo. Engemaw hun lai Hindi Serial buaipui hlut pawl an lo awm leh a, a changtute thenkhat chuan an ngaisang ngiang a ni ang; chah chhuahte pawh an tum deuh ut ut a nih kha. Tun thlengin TV Serial film thar hmuhnawm apiang buaipui zel hi Constituency tinah inthlana tlinna tham deuh thaw tur kan awm a ni awm asin.
TV-a Hindi serial leh Korean film en ngai lo, Europe-a inkhel leh infiamna lam reng reng hmaih ngai lo mi engemawzat an awm bawk a, chawlhkar tawpa TV chuhpui chi miah loh zat hi chhiar ila kan tam khawp ang. TV-a chhuak thin dang leh inkhel tuipui kawpte pawh mi engemawzat an awm tho awm e. Chutih laiin Fashion TV channel-a khawthlang nulate nungchan lo zir ve char char te, music channel hrang hranga mihangho hla chham dan leh an nungchang lo entawn vce mek te, TV atanga an hmuh bawk rock musician leh zaithiam dangte khawsa zia ang chiah a rawn inlan chhawng leh pawh mi engemawzat hmuh tur an awm. Khawchhak lama kan hmel anpui deuh, Korean ho film-a an nula tlangvalte inchei dan thlengin kan ram dung leh vang a fan chhuak a, tun hnaiah phei chuan tualchhung Cable TV-te'n programme an siam chi hrang hrangte hi mi tam tak ti ti ber a ni fo thin.
TV-ah thil tha leh finna tam tak kan chhar chhuah laiin in leh lo ropui tak tak te, car leh lirthei chi hrang hrang nalh tak tak te, khawvel thila nundan nawm hmel tak tak te, thawmhnaw leh incheina dang nalh tak tak te, mi nun bawraw pui pui, mipat hmeichhiatna pawisak nei tlem tak takte khawsak dan thlengin nitin zantin kan thlir mawlh mawlh a, puitling leh thalaite rilruah TV-a lang hnem apiang ngaihsanna te, mi changkanna phak ve chakna avanga rualawhna nasa tak min pe niin a lang a, mi tam tak rilruah mipat hmeichhiatna hman mai mai pawisak lohna te, sum leh pai ngah apiang ropui emaw tihna te, khawvel thil awh zawng apiang neih theihna hmanrua, sum leh pai duh huam huamnaah mi tam tak a hruai lut bawk niin a lang.
TV-ah vek America khawthlang lama Gospel singer-te mawi tak leh hmuhnawm taka zai dan kan hmu a, mi thenkhatin kan ti ve nghal mai. Film-a khathlang thalaite lam dan kan hmu a, kan ti ve nghal mai bawk. Hetianga mi tih dan zir mawlh mawlh leh zirthiam zung zung hi mi tam takin changkanna emaw kan ti deuh ber tawh a, tunah hian kan hnamin hla kanneih vethenkhatte chu khawthlang thalaiho rimawi leh lam nen a inpawlh deuh chuaih tawh a nih hi. Mi tihdan zir mawlh mawlh mai hi tha zawka ngai an awm nual niin a lang, Kristian nun dan tha leh mahni hnam nun leh tihdan tha lai chawikan duhte tan chuan hna a tam khawp ang le.
Engpawhnise, "TV hi kan nunah a bet a, mi tam tak chuan an hneh lo a ni" tiin tawp mai teh ang. TV kan thlir nasat lutuk avang leh TV-a kan hmuh apiang kan ngaih ropuia kan bawh huam huam zel avangin Biak Ina rawngbawl tura ngaihte pawh mipuite hmuh theih turin TV-ah an inpholan a tul ta a, Pulpit atanga Pathian thu ngaithla phak lote hnen thleng turin Pathian thu sawitu thenkhat pawhin TV belh ve tul an ti ta.
TV kan thlir nasat lutuk na hian kan ngaihsan zawng a thlak danglam nasa tih hi kan ngaihtuah ngai em? TV-a zaithiam thlanna a 'hit' deuh tum leh zaithiamte an lan ngun zual lai chuan thalai leh naupang tam takin  zaithiam lar nih ve an chak a, puitling thenkhat pawh an bang bik lo; mahni zaithiam lar nih ve lo chak leh fate zaithiam lar ni tura nawr nawrte pawh hriat tur an awm thin. Mizo zinga mi hmingtha leh entawn tlakte ai chuan khawthlang lama inkhel thiam leh celebrity-te'n ngaihsan an hlawh zawk ta fo va, thalaite lah naupangte rilruah Pathian thu te, zirnate leh hriatnate aiin TV-a an hmuhte'n hmun an chang lian zawk fo a ni.
He thuziaktu pawh hian tunhnai maia TV-in naupang leh thalai tam takte ngaihsan zawng leh an sukthlek a tih danglam nasatzia tlem azawng ka hmu ve. Tam tak chuan TV-a an hmuhhnem zaithiam leh celebrity-te chanchin an hre em em a, nih ve an chak a, mahse general knowledge lamah an tlahniam nasa khawp mai. TV-a hmuhnawm tur liau liaua an siam lemchan leh music video-te a tak tak anga cheibawla, an mi hmuhte awmdan zir ve ngat ngatte an awm bawk.  Naupang leh thalaite zingah TV-a an mi hmuh ngunte ngaihsanna a len em em avangin rawngbawlna lamah leh Awareness campaign-ah pawh TV atanga larchhuakte'n sawm an hlawh a, hei pawh hi thil tha a nih leh nih loh chu chhiartute ngaihtuah zui atan ni rawh se.
|halaite leh naupangte hi kan dem mai bik ang tih ka hlau thin. A nihna takah chuan TV-in an nun a tih danglam nasat zawk chu puitlingte an niin ka hria. An naupan lai leh nula tlangval a nih laia TV hmu ngai lo tam takin TV an lawm em em a, an hunawl zawng zawngah an thutchilh a, TV-a an hmuh apiang an lawm a, an ngaisang zui a, an buaipui luih luih thin.
TV-in kan nun a sawi danglam nasat zia hi sawi kim seng lo mah ila, kan sawi tum chu a chiang thawkhat tawh tho awm e. Hnam dang leh khawvel ram dangte khawsak dan te, khawvela thilthleng thar lian tham zawng zawng te, nun lepchiah leh khawvel chen dan chi hrang hrangte kan hriatna leh kan hmuhna hnar ni bawk mahse, thil tha leh hriatna tam tak min petu a nih vangin do chi a ni lo tih erawh chu hre tel ila a tha ang.  TV kan sawi chhe lo va, TV en thiam lo, TV-a hmuhthar apiang bawh huam huam leh thil tha leh tha lo pawh thliar hrang thiam lo kan tam tih kan sawina mai a ni.
A solution siam lo va TV chungchang kalsan ngawt pawh a dik bik lo vang. Chuvang chuan heti hian ngaihtuia ila a tha awm e. TV-ah hian thil lem leh tha lo tam tak hmuh tur a awm a, thil tha tam tak hriatna hnar a ni bawk a, a thlir dan i thiam ang u. Mi tihdan tha lo lai zirna atana kan hman zel chuan harsatna min thlen zeltu a ni palh ang e.

Internet leh Computer
TV chang a ni lo. Kum sang bi tharah hmasawnna lian em em, khawvel pum deuhthaw hmunkhata thlung zawmtu, Internet a lo lar a, a tha zawnga hmang tan chuan in biak na'n te, hriata lakchhuah na'n te, sumdawnna vawrh darh na'n te, eizawn na'n te, zirna atante leh kawng engkim atan a tangkai a ni ber mai.
Internet hian Media zawng zawng a tichangkang thut ti ila kan tisual tam lo vang. Khawvela thil thleng thar ber ber chu a thlen atanga minute tlemteah internet-ah hmuh tur a awm ve ta zel a, Internet atanga information la chhuak thiam thangthar tam tak media lamah an lo zuang lut tawh bawk nen, tunlaia TV chanchinthar leh chanchinbute'n ram dang leh India rama thil thleng an chhuah reng rengte a thar viau vek tawh a nih hi. Internet hian Mizo Society-ah nasa takin nghawg a nei chho mek a, kan ngaihtuah ngai emaw ngai lo emaw, Internet hmang mektute leh  Computer hman dan pawh thiam rih lote nun chu nasa takin a danglam tawh a ni. Nu leh pa tam takte seilenna khawvelah Internet leh computer hmuhtur a awm ve loh avangin ram hruaitu an nih hnuahte pawh Computer an zirchawpte a lo ngai a,thalai zingah ram hruaitute sitna thlengin a siam phah ni awm e. Hetianga nun dan in hrui pawh mekah hian thalaite leh nu leh pate in hriatthiam tawn a tha khawpin a rinawm.
Internet hian a tha lo zawng pawhin nghawng a nei theuh thei ang. Internet-ah thil tha tam tak lak chhuah tur a awm laiin video duh dak lo leh saruak chi hrang hrangte lak chhuahna atan chauh a hmangte pawh a awm theih tho a, Computer thenkhata saruak thlalak leh video duhawm lo tak takte pawh hi Internet atanga lak chhuah a ni deuh fur a ni. Mithenkhatin "Zonun-mawi" chawinun an tum fat fat laia mi thenkhatte'n internet atanga information kan lakchhuah hi chu a inmil lo hel hawl thin khawp mai tihte sawi tel ila hlawkpui kan awm mahna.
Internet hi mi tlangpuiin kan ban pha lo a ni maithei. Computer hi mi tlangpuiin kan banpha a ni awm e. Computer kan neih hmain eng atana hman tur nge tih lam ngaihtuah lawk lo hi kan tam a ni ang. Sorkar Office tin deuh thawa hnathawhna atana sorkarin a han pek tak tliar tliar hnu pawh hian Games khelhna atan leh film duk dak lo enna atana hmang an tam thu sawi a ni fo thin. Hei hi thil mak a ni hran lo ve. Games khelhna atan liau liaua leite pawh an awm alawm. |halai leh naupang zingah Games ringawt buaipui, zirlai ngaihtuah lo,  lehkhabu leh chanchinbu chhiar ngai lo tam tak an awm phah a, puitling zingah pawh hnathawhna tana hmang tangkai lo tam tak an awm mek a ni. Hetih lai hian nitin hnathawhna atana Computer hmang tangkai em em leh a tel loa hnathawk thei mi tam tak an awm a, mirhing in thenna a siam phawk mai awm e. Engmah lo maia chan tan chuan Computer-te hi sum tihek thlawn leh thatchhiatna mai thlentu a ni thei a, chutih laiin Office leh mimal tam tak tan a tangkai em em si.
Engkim deuhthaw hian thatna leh that lohna tam tak an lo nei vek mai. A tha lo lam han sawi tak tak chuan sawi tur a awm teuh zel. Computer-te hi film tha lo pui pui te, sex video-te leh thil tha lo dang dang theh darhna leh dahkhawmna hmanraw tha tak a ni a, Mizo mipuite hian engtik hunlai emaw chuan a chhe zawngin kan dawngsawng dawn emaw ni chu aw tih rum rum theih khawpin porn movie leh thil tha lo tih na'n kan hmang nasa hman niin ka lo hmu ve a ni. Tunah chuan a ziaawm leh ta niin ka hria.
Kan hun kal zel turah hian thalaite leh naupangte'n games khelhna atan an hmang nasa lutuk te, thalaite leh puitlingte'n film tha lo enna hmanrua atana kan hmang nasa lutuk turte hrilh hriain, hnathawhna atan leh tangkai zawk a hman in zirtir chho zel ila a duhawm hle ang.
Media lamah hian thuang lianpui pakhat a la awm. Chu chu nitin chhuak chanchinbute leh hunbi nei chanchinbute a ni. Kan sawi tak ang khan tunlai chanchinbu mite an hriam tawhin lehkhathiam tak tak an tam ta a, internet leh in biak pawhna chi hrang hrang hmangin thuthar an hre zung zung thei tawh bawk a, nitin chanchinbuah thu phuahchawp mai mai leh mipuite hruai kawina tur a awm meuh lo a tih theih ang.
Kum sang bi tharah chuan nitin chanchinbu colour mawi tak takte a lo awm ta nawk a. Mipuite tana information tha tak tak an ziak seng bik lo nge, a chhiartu lamin an duh vang nge, rang tak taka information an lakkhawm theih tawh avangin khawvel huap leh Mizote zinga milarte nuntawp lai chanchin hmuh tur pawh a awm ve nawk thin. TV kan sawi ai mah khan ziaka kan hmuhte hian kan nunah thu a hrilh nghet zawk niin zir mite chuan an sawi nghe nghe a, nitin chanchinbua kan hmuh infiamna chanchin te, politics chanchinthar te, ram leh hnam kalsiam chanchinte hian kan rilru a hruai hneh hle a ni.
Nitin chanchinbu bakah hian Mizoramah chawlhkar tin chhuak magazine te, thlatin chhuak magazine-te a thahnem ve ta hle a, a  hmel pawh a mawi hlawm hle. |henkhat chuan mipui tana Infor-mation tha tur chauh an ziah thin laiin thenkhat chuan a ngaihnawm tur, thu vuvukte pawh an ziak nasa ve tho mai. Zahmawh rawngkai lek lekte pawh a awm a, kan lehkha chhiar duhzawng atang hian mipuite kan in enfiah a tul viau niin a lang. Mi thenkhat, chanchinbu mite dem zawnga ka han ang deuh piap piapte pawh an awm thin a, chutih lai chuan mipuite duhzawng ngaihven rengte'n mipui duhzawng nia an hriat an ziah hian tunge dem tur dik tak ngaihtuah ila a tha viauin a rinawm a ni.
Kan han sawi tum tak zawk chu, chanchinbu leh magazine changkang chho zel leh information chi hrang hrang an ziahte dawngsawng thiam lo mi tam tak an awm niin a lang. Chanchinbu lamin infiam mite chanchin an ziah nast avanga thil dang ngaihtuah lek lo va infiam mite chanchin ringawt buaipui ta mai te, celebrity-te chanchin an chhuah ngun avanga celebrity khawsak dana khawsak tum ve ta maite pawh a awm theih ang.
Engpawhnise, Mizo mipui tam tak hian media hmasawnna leh changkan chhohna hi kan zo lo nasa tih a chiang a, kawng dik zawk kan hriat theih nan media tha loin min hruai kawi tur leh min chhem leng dawr dawr fo hi kan inven nasata kan zir nasat a ngai hle a ni.

Mobile Phone
Kum sangbi tharah Mizorama cheng nawlpuiin mobile phone kan hmelhriat tan a; cell phone leh mobile phone service petu company-te hnena sum leh pai kan chhunluh nasat ruih ruih turzia leh kan nun a thlak danglam nasat zia hi kan ngaihtuah ve ngai em?
Service pechhuaktu company lam an tang nasa mai si a, tunah chuan a pui a nawiin kan lek fer fur ta mai. |henkhatin hnathawh na'n te, chanchin in hriat tawn na'nte an hmang a, thenkhatin sex video siam nan leh thehdarh nante an lo hmang ve mek bawk a. Nu leh pa thenkhatin an fate chanchin hriatna atan an duh em em a, chhungkaw thenkhat tan chuan phurrit a ni. Chhungkaw harsa deuh tan chuan fate zawng zawngin handset tha duh tak an duh theuh chuan a manganthlak thei deuh maiin a rinawm a, thawhchhuah nei lo vin, top-up an tih ve chhen reng chuan chhungkaw expenditure a sang duai thei bawk a, sum leh pai tam zawk hmuh chhuah tuma intlansiakna thlentu pakhatah a chang thei a ni.
Mobile Phone-in kan nun a tih danglam nasatzia chu mita hmutute theuh kan ni a, a tha lo zawnga hman chuan mualpho erhna thlen theite pawh a lo ni zel mai! Entirna'n. I sex video kha mobile phone-ah leng ve chum chum mai sela a hreawm dan tur chu i ngaihtuah thiam ve mai awm e. Mobile phone hmanga saruaka i thlalak kha mi zawng zawng hmuh turin han darh huau mai sela, khawlai len chu hreawm deuh tur a ni.
Chutiang bawkin sum thuni nu a nei ve thei bawk. Entirna'n: I thawhchhuah hmun sawma thena hmun hnih vel lai mobile bill-ah emaw, top up lei nan emaw i hmanga, thil thil danga i hman tur a ti tlem kawk thei. Chhungkaw enkawltu i nih a, i fate zawng zawngin handset leina tur an dil theuh che a, top-up man an dil sup sup reng bawk che chuan eiruk bak hmabak i nei lo thei ve bawk a ni. Heng hi chu entirna mai a ni e.
Thil thar hian nun a thlak danglam thut thin a, tuna kan buai nak nakna hi chu a rei deuh huna reh mai turah ngai ila a hahdam thlak ang. Mobile phone hi inbiak pawhna tha tak, tangkai taka hman theuh theih, inbiak pawhna atana hman tura siam a ni tih inzirtirna lam ila kan thatpui awm e.

Lirthei leh in leh lo
India ram changkan chak zar kan zo a, tunhnaiah Mizoramah lirthei nalh leh changkang tak tak a lo lut nasa zut zut hle. Hnathawhna atana kan hmang tangkai lirthei tam tak a awm rualin kan khawpui kawng dung chep tak takah te, Airport panna kawngahte leh thingtlang panna kawng thlengin lirthei nalh tak tak a insulpel zut zut a, car nalh tak taka tleng per perte hi mi tam tak chuan nunphungah kan lo neih nghet leh viau tawh niin a lang.
Car changkang tak neih te, in leh lo tha tak neihte hi a sualna a awm lo vang. Mahse, Mizote zingah tuna nei pha rih loin neih ve nghal kan tum zel leh rualawhna thinlung kan put phah nasa lutuk hi rinawm lohna hringtu nia a lan tlat avangin  a pawi viau a ni. Kan rualawhna nasa lutuk hian Siamtu duh loh zawng tak, 'Sum ngainatnaah' min hruai lut nasa hle bawk niin a lang, 'Sum ngainat hi sual tinreng bul a ni' tih ziah awihtute tan chuan sualna chi hrang hrang a lo pun hian a bul ngaihtuah thiam a har lo.
Sorkar hnathawk hlawh pangngai chuan in ropui tak tak te, car nalh tak takte hi a lei zo lo tih kan hre theuh a, mi thahnemngaite pawhin an sawi nasa. Mahse sorkar hnathawkin an awh ve tlat chuan eiruka sualah a tluk phah thei a, eirukna suala tluin lirthei changkang leh in leh lo nalh tak takte han nei se, kan fakin ka chawimawi leh roh emaw a ni si ang a, lal lenin an leng leh zawk mai ang. Hetiang deuh hi Mizote zingah a thleng fo nia a lan vangin a pawi hle a ni.
Khawvel leh India tam changkang zelin awh tur tam tak a rawn siam chhuah, lirthei, in leh lo leh thil chi hrang hrangte hian kan khawtlang nunah harsatna a thlen nasa viau niin a lang. Thenkhatin rualawhna avangin kan eiruk phah a, thenkhatin tlin lo chungin loan-in kan lei a, thenkhatin sumdawnnaa mi bum nante kan hman phah a, thenkhatin eizawnnaa rilru hmanhmawh reng renga awm nan an hmang a, hetiang hian lirthei leh hmansawnna hrang hrang hian mi thenkhat chu mi tibuai mek a ni.
Kawng lehlam zawnga ngaihtuah chuan a zahthlak ang reng. Heng lirthei leh in leh lo kan sakna hmanrua chi hrang hrangte hi kan siam chhuah a awm ve mang lo. Engtinnge kan siam chhuah ve ang tih ngaihtuah ai chuan mi siam sa changkang neih dan kan ngaihtuah mup mup mai te, Mizo hnam hi eng dinhmunah chiah nge a din a, engnge kan hmabak tih reng reng ngaihtuah loa mahni nawmsakna ringawt uma lirthei leh in leh lo inchhekarbawm tum ngar ngar ringawt maite hi a saptawng takin 'Very Selfish' ka ti. Mahni nawmsakna ringawt um chu anmahni an nuamsa a ni thei a, khawtlang leh ram tan tangkaina pakhatmah an nei lo an tih hi ka pawm zawng tak a ni.
Mizo mipui nawlpuiin kan phak hunah chuan lirthei tha tak tak te, in leh lo nuam tak takte nei thei theuh ila a tha ngawt ang. Amaherawhchu tunah rih chuan mi tam takin rim taka kan thawhchhuah atanga neih tum loin, sorkar pawisa emaw, dik lo taka pawisa lakluh hmangtein emaw neih kan tum a, kan rualawhna dik lo leh kan rilru hmanhmawh hian khawtlang nuam lo tak, hnam kawngzawh dik lo a hring zel thei tih hi kan hriat a duhawm hle a ni.

Technology changkanna
'Technology' tih hian kan sawi tak khawl thil chi hrang hrangte kha a huam vek tho a, tun atan hi chuan kan loh takte sawi na'n hmang mai ila a tha awm e. Kan hriat theuh angin kan siam chhuah ni lo khawl thil tha pui puiin kan ram a run nasa hle. TV te, Fridge te, Washing Machine te, in chhung leh pawna hman chi technology chi hrang hrangte hi nitin a rawn lut ruih ruih reng a, mi tam takte kan thawhrim loh ngaihtuah chuan hetiang thil kan lo nei ve zung zung thei zel hi a mak zawk viau a ni. Sorkar hnathawk, an hlawh zat pawh chiang rengte'n technology thar apiang an nei zung zung theite hi chu pawn lam atanga thlirtu tan chuan a mak tih bak sawi tur a tam lo.
Mi tam tak chuan rualawh kan ti na thei hlawm ropui si a, "Hetiang technology tharte hi a awhawm thei tur ang bera an siam chhuah an ni hlawm si a, rualawhna nasa tak, sum duh huam huamna sum kan neihna tur a nih pawh chuan pawisak neih lohnaa min kai luttu a ni em? tih leh "Rualawhna hi hnam tan a tha ber em? tih hi zawhna chhan harsatna tak a ni. Ram leh hnam kalsiam ngaihtuahna tlemte tal nei tawh phawt chu he zawhna hi i inzawt ang u. Kan Kristianna atang pawhin rualawhna hi sual chi khat a ni tih kan hriat theuh hi.
tKei chuan chhanna tawite ka nei ve. Tuna kan neih phak loh chu nei pha lo ngam mai ila, dik taka kan thawhchhuah ngeia kan neih phak hunah chuan ram danga chengte neih ang kan neih ve zel hma kan sawn ve zel hi a pawina a awm lo vang. Chuti a nih loha, kan phak hmaa mi dinhmuna din kan tum ve chuan a hnam pum deuhthaw hian kan tla na lutuk ang tih a hlauhawm a ni.

Sumdawnnaah
India ram sorkarin Mizoram sorkar pawisa a rawn pek tam vang nge, keimahni awmkhawm hi kan itawm ve ta hrim hrim ka hre lo; khawvel hual leh India ram huap sumdawnna chi hrang hrangin min rawn tuam hneh ve ta hle mai. Bank te, Insurance te, Mobile phone service te, hnathawktu company chi hrang hrang te, thil chi hrang hrang zuar company-te an lo inbun ve ta fer fur a, Mizo thalai tam takte pawh an hnuaiah kan thawk mek a ni.
Tuna Mizorama India ram leh khawvel huap sumdawnna lo lut tam takte hi a malin sawisel tur kan hre hauh lo va, Mizo thalai tam takte tana hnathawh tur an pe pawh hi a lawmawm zawnga sawi theih a nih a rinawm. Amaherawhchu, sumdawnna lian neitu tam berte hi tutenge an nih? He sumdawnnaah hian tutenge hlawkna teltu ber? Tute pawisa nge hlawkna atan an hman? tihte hi hnam pum ngaihtuaha kan chhut ve fo chu a that ka ring.
Tin, company tam takte hian sum kan hmuh tamna turte, sum kan peipun dan tur te, kan pawisa dah that dan turte min ngaihtuahpui a, kan tan pawh a tha viauin a rinawm. Tangka sum kan ngainatnain kan mimal nun leh khawtlang nun a nghawng dan tur erawh chu min ngaihtuahpui vak loin a rinawm tih hre tel ila a duhawm e.

Thli chhem kawi
 A tawpna tan chuan, khawvel hmasawnna thlipui hian Mizo mipui tam takte hi veilamah te, dinglamah te, a chho zawng leh a chhuk zawngte'n min chhem her nawk nawk niin a lang a; mi tam tak hi chu "Going Where the Wind Blows" an tih ang deuhin thli chhemna apiangah kan kal ve mai mai niin a lang a, khawvel hian thil chi hrang hrangah hmasawn zel a tuma a lan bawk si avangin nun nghet kan nei a tul tawp khawk niin a lang. Thil dangin min rawn chim hmain "Hei hi Mizo tihdan a ni," "Hei hi Kristian tihdan a ni," "Hei hi Mizote awmdan tur a ni," tihte lo neisa ve bi biai ila, nun nghet tak lo nei lawk ila, thil tharin min lo chimin buai lutuk tawh lo ila a duhawm takzet a ni.
(He article hi KTP Gen. Conference 2010 Souvenir-ah tihchhuah a ni.)

No comments:

Post a Comment