Wednesday, September 15, 2010

Zalenna chungchang: Scottish pasaltha William Wallace-a chanchin

Kum zabi 13-na tawp lam leh kum zabi 14-na tir lama England-in Scotland a awp lai, England lal 'Longshanks' tia hriat lar, Edward I-a'n Scottish mite chunga ro a rel lai khan Scottish-hoin tharum thawhin zalenna an sual a. Chumi hunlaia Scottish pasalthate hotu chu mi rothap leh huaisen chungchuanga sawi Sir William Wallace a ni. William Wallace chuan, "Zalenna i neih loh chuan engkim mai hi engmah lo mai a ni," a lo ti a, a thusawi hi "Engkim dang nei vek mah la, zalenna i neih si loh chuan i tan engmah a sawt lo vang," ti te pawhin a sawi theih ang chu.
Sir William-a bawk hian zalenna hi a ngaihlu khawp a, "Zalenna hi thiltha ber a ni a, hlawhchhuah atan pawh a tha ber a ni," a ti tawp mai. Zalenna nei lote nun chu kim lo hlein a hria a, "Mi zawng zawng hi an thi vek a, mahse mi zawng zawng hi an nih tur angin an nung lo," tiin zalenna nei lote chu an nih tur anga nung lo niin a sawi a ni.
William Wallace-a leh a hote'n Scotland atanga England sipaite nawrchhuah duhtawk mai loin England ram ngei an bei let ve ta rup rup mai a.
Longshanks-a chuan a fapa nupui Princess Isabelle-i tirin William Wallace chu inremna fair lo tak, British mite thuneih larhna tur leh Scottish mite beh viauna tur siampui turin a tir a ni awm a. Princess Isabelle hmanga Longshanks-a'n William Wallace a thlem vel dan  nia an sawi hi ngaihtuah ti thui duh deuh mai a ni. England lalte hi hmanlai atangin rorel (diplomacy) an thiam em em a, William Wallace pawh hi thiam chi hrang hrangin an thlem nasa ve hle a ni awm e. Mahse Scottish mite chunga English mite hleihlenna tihtawp leh Scottish mite zalenna pumhlum chu England a do chhan a ni si a, a mimal nawmna tura thlemna a tawh a hnar dan leh zalenna a ngaih ropuizia hi zir fe tham a tling. Kan ramah pawh Juda Iskariot-a a tih ang hi kan lo awm ve phung mai lo maw? An inbiakna hi tawite i lo ngaithla ang.
Princess Isabelle: Lal chuan inremna siam a duh e.
Willliam Wallace: Longshanks-a'n inremna a duh a maw?
Princess Isabelle: Ka bulah ngei a sawi a, thudik a ni tih chiang takin ka sawi ngam e. England i beihna hi titawp turin a ngen che a ni. England beihna i tihtawp chuan nihna sang tak (title) a pe che ang a, ram zau tak a pe bawk che ang a, he rangkachak thingrem hi keimah ngei hian ka pe dawn bawk che a ni.
William Wallace: Lord nihna, title leh rangkachak. Juda Iskariot-a ka nihna turin maw?
Princess Isabelle: Hetiang hian remna an siam thin alawm.
William Wallace: Hetiang hian alawm sal an siam thin.
Zalenna nei chuang si loa, mi thuneihna hnuaia kun chunga nihna ropui tak leh ram zau tak chu William Wallace hian a thlahlel ve lo. Zalenna a neih si loh chuan sawt loin a hria a ni.
William Wallace-te hunlai hian England chu ram thiltithei zawk leh sipai nei tha zawk a ni a, Scottish mite chu tlang mite an nih hlawm avangin an chak lo zawk hle a. Indonaah pawh a hote chu a tlem zawk an ni thin. Indona pawimawh taka a hote a fuihna tawngkam nia an sawi pawh hian zalenna a ngaih ropuizia a tilang chiang hle awm e. Indo tura an hmachhawn England sipaite chu an tam zawk em avangin a ho thenkhatte chu an zam hle mai a, tlanchhiat mai an rawt hlawm a. Mahse William Wallace chu a lo pen chhuak a. "He indona hi in beih chuan in thi maithei e. Tlanchhia ula, hun engemawchen chu in la dam ngei ang. Tun atanga kum engemawzatah mahni khum laizawlah in thi ang. Mahse, vawiinah hian vawikhat tal lo letin, kan hmelmate hnenah hian kan nunna chu an la thei a, kan zalenna erawh chu min laksak thei lo tih hi vawikhat tal hrilhna hun tha neih hi in la thlahlel ngawih ngawih dawn asin," tiin.
Scottish sipaite chu 'Albu gu bra!' ('Scotland dam reng rawh se') tiin an au rual ta dual dual a ni awm e.
William Wallace hi England sipaite'n an man a. Ram leh hnam phatsantuah puhin England ram chuan a thubuai a ngaihtuah a. 23 August 1305-a a thubuai an ngaihtuah lai pawh chuan Scotland leh Scottish mite zalenna a sual chu a la tlawmsan lo. England lal Edward 1 chu a chunga thuneitu pawh a nih loh thu a la sawi a, England lal chuan a taksa hneh mahse a thinlung lam chu a hneh thei chuang lo a ni. Heti hian a sawi a, "Zalenna hi a tha ber a, hlawhchhuah atan pawh a hlu ber a ni. Thudik tak ka sawi. Edward-a laka rinawm leh atana thawh hi ka bat a nih loh avangin ram leh hnam phatsantu ka ni thei lo. Ka chunga roreltu lal a ni lo va, a chungah zahna ka lantir ngai hek lo; he taksa nasa taka sawisak leh tihduhdahah hian nunna a awm chhung chuan zahna hi ka lak atangin a dawng ngai hek lo vang. Thil dangah chuan min puhna hi a dik a ni tih ka pawm e. Ka ramah Governor ka nih angin ka ram hmelma chu ka hmelma a i a, English ka that a, ka nun zawng zawngin English lal ka do va, dik lo taka ama ta anga a chhal khua leh lalinte pawh ka beia ni. Kei leh ka sipaite'n sakhaw hruaitute chenna leh biak inte an lo suama, an lo tichhia a nih chuan ka thiltihsual chu pawi ka ti em em a, mahse Edward of England hi ngaihdam ka dilna tur a ni lo ve," tiin.
    

No comments:

Post a Comment