Sunday, September 12, 2010

Zû Kan Zirchhuak Tawh Em?


- Laltlanzova Khiangte

Liquor Prohibition (zu khap) han sawi hi chuan zu sawi mawi tum hi kan ang deuh roh tawh a, a inthlahrunawm rum rum thin. Mahse, history-a zu khap burna lo thleng tawh leh ram dang lo experience tawhte atangin inzir finna tur a awm ka ring a, mithiamte leh ziak mite'n nasa fea ngaihdan an thawh tawh hnuah 'source' hrang hrangte lakhawmin zu khap zel chi a nih leh nih loh chungchanga rilru kan sen thiam theihna a nih beiseiin ka han thar thawh a ni.

Kawvel hmun hrang hranga zu an khap tawh dan leh zu khapna ramte lo thlir ila.

Zu khap hi khawvelah thil thar a ni lo va, Mizorama zu khap burna dan (MLTP Act) kan hmang pawh hi mi tih loh dan a ni lo. Khawthlang Kristian ramte pawhin 'Noble Experiment' tiin an sawi a, zu siam, zu lakluh, thawnchhuah, ken kual vel thlengin an lo khap tawh thin a ni. Muslim khawvel ram tam takah pawh Islamic Law hmangin zu an khap a, Muslim ram thenkhat erawh chuan an ti lem lo.

Kum zabi 20-na tir lam khan North America te, Scandinavia ramte leh Finland leh Iceland ramte chuan zu khap burna dan an lo siam tawh a, hemi hunlaia zu khap bur duhna movement hi Protestant kohhran nawrna vang a ni deuh vek. Tuna kan tawn ang hi kum zabi 20-na tir lamah an lo tawng vek tawh tihna a nih chu. Kum zabi 20-na chawhma lam zawng khan protestan kohhran nawrna avangin ram hrang hrangah zu khap burna dan hman chhoh a ni ta.

Nordic ram
Nordic ram an tihte hian Total Prohibition hi tunah chuan an bansan vek tawh. Norway, Sweden, Iceland leh Finland-ahte chuan zu hralh danah sorkar a inrawlh vek thung a, sorkarin phalna a pek, bar-te leh restaurant-te chauhin a hlawmin zu an lei thei a, kum tling hnenah chauh zu an hralh chhuak a ni. Denmark-ah erawh chuan sorkar a inrawlh lo tawp thung. Heng ramahte hian zu khap bur duh pawl an awm reng a, mahse kum zabi 20-na chawhnu lamah chuan member an tlem chho viau tawh a ni.

Russia/Soviet
Soviet Russia leh Soviet Union hun chhungin zu khap burna dan hman a ni ve ve a. Soviet Russia a nih laiin 1914 khan Dry Law hman a ni a, Russian Revolution leh Russian Civil War chhung zawngte pawhin an hmang char char a, Soviet Union an nih hnu, 1925-ah an bansan a ni. 

Middle East, North Africa leh Central Asia
Islam sakhaw lehkhabu, Quran-in zu in lo tura a zirtir avangin Muslim ram thenkhatah chuan zu an khap a, Middle East, North Africa leh Central Asia-a Muslim ram engemawzat chuan zu an khap a, zu khap lem lo pawh an awm.

Quran 5:91-ah chuan heti hian a inziak a, "Setana hian zu leh pawisa khelh hmangin inhmelmakna leh inhuatna chawhchhuah a duh a, Allah i hriatreng lohna tur leh i tawngtai loh na'n tihbuai che a duh a ni. Chuvang chuan i ti lo mai dawn lo em ni?" tiin. He thu hi Islam ram tam takte chuan innghah na'na hmangin zu an do mek a ni.

Saudi Arabia chuan zu a khap bur a, zu khapna dan bawhchhiate chu na takin a hrem bawk a, zu inte chu kar hnih atanga thla hnih chhung a tantir thin bakah vuak a tuartir bawk. Hetiang chiah hian Kuwait pawhin an ti ve a ni. 1991-a Gulf Indona a chhuah lai pawh khan tangrual pawl chuan Saudi Arabia-a sipai a dahte chu tualchhung mite rinna a zah tih entirna'n zu in a khap nghe nghe.

Qatar-ah erawh chuan an tihdan a danglam deuh. Vantlang hmuna zu in leh zu ruih chu hremna a na hle a, an ram atanga hnawhchhuah thlengin hremna a awm. Hetih lai hian sorkarin licence a pek hotel restaurant-te leh bar-ahte chuan in tur a awm thung a, Qatar rama ramdang awmte pawhin permit lain heng licence neite hnenah hian zu an lei thei a ni.

United Arab Emirates chuan an rama chen phalna nei ram dang mi, Muslim ni lote leh Interior Ministry liquor licence neite chu zu dawr atanga zu an lei a phalsak a. Persian Gulf-a ram hmasawn chak bera ngaih, Bahrain erawh chu zu zalenna ram a ni ve thung.

Iran chuan 1979-a Revolution a thlen hnuah zu an khap ve tan a, hremna na tak an siam nghal a. Mahse zu in duh an tam miau avangin nasa takin dan bawhchhiatna a thleng zui a, an rama cheng tlem zawk Muslim ni lote phei chu anmahni in tur an siam phalsak an ni tawh a ni.

Afghanistan-ah pawh Taliban hunlai khan zu khap bur a ni a, US-in Taliban rorelna a paihthlak hnu khan zu khap burna hi ram dang mite tan hlih a ni a, amaherawhchu sorkar licence pek dawrah passport hmangin an lei a ngai thung.

Libya chuan a vaiin an khap bur a, hremna pawh an tina hle. Tunisia-ah erawh chuan hmun thlan bikah leh bar-ahte khualzin tana lei theih bik an thliar a, khawpuiah pawh zu thliar bik an nei a, wine erawh chu a zalen viau thung. Morocco chuan zu an khap lo va, Ramadan chhungin hralhchhuah an khap thin thung a ni. Zu khap zingah hian Sudan pawh a khauh berte zinga mi a ni a, zu khapna dan bawhchhiate pawh hremna a pe na talh talh hle.

Hetihlai hian Muslim ram tho, Egypt leh Turkey-te chuan zu an khap lo va, kum 18 hnuai lamte erawh chu lei an phalsak lo thung. Turkey chuan general election laiin an khap thung a ni.

Southeast Asia
Thailand chuan naupang school bangin zu an lei loh na'n chawhnu lamah zu hralh an khap a, supermarket-te leh convenience store-a electronic cashier-te chu zu lam chi hralh thei lo turin an duang vek a ni.

Muslim ram, Brunei chuan zu an khap bur a, zu zawrhna hmun a awm lo. Mahse Muslim ni lote chu ram dang atangin anmahni in tur tam vak lo lakluh phalsak an ni a, Muslim ni lo kum 17 chung lamte chu ram dang atangin zu bottle hnih leh beer can sawm pahnih lakluh phalsak an ni. 

Australia
Australia-ah hian zu an lo khap tawh thin a, mahse 1928-ah prohibition dan chu an titawp a. Mahse 'native' te chenna hmun hrang hrangah chuan an khap zui tho a. Heng dry area hmuna zu lalutte chu na taka hrem an ni a, an lirtheite pawh sorkarin a mansak hmak hmak thin.

South Asia
Pakistan chu 1947 atang khan zu zalenna ram a ni char char a, 1977 khan Zulfikar Ali Bhutto chuan prime minister atanga an paih hma kar tlemte la awmah zu a khap a. Chuta tang chuan Muslim ni lote tan chauh permit pein zu lei an phalsak a. Sorkarin permit a pekte chu an thla khat lakluh a zirin lei theih zat an bituk a, a tlangpuiin zu bottle 5 leh beer bottle 100 a ni tlangpui. Mi maktaduai 140 chenna ramah licence nei zu zawrhna hmun 60 chauh a awm a, Rawalpindi-a Murree Brewery chu beer siamtu awmchhun a ni. Muslim-te tana zu khapna hi Islamic Edeology Council-in an kengkawh a, an khauh hle nghe nghe. Hetih lai hian sakhaw dang zuitute hian Muslim-te hnenah an zu permit hi an hralh fo a, dan phal loha zu zawrh pawh a tam em em tho a ni.

Bangladesh pawhin zu hi an khap a, mahse hotel leh restaurant thenkhat chu ram dang mite hnena zu hralh phalna pek an ni thung. Ram dang mite pawh anmahni in tur tlem azawng an rama lakluh an phalsak a ni.

Maldives chuan ram dang atanga zu lakluh an khap a. Khualzinte tlawh thin thliarkarahte erawh chuan khualzinte tan lei an phalsak thung a, mahse an leina thliarkar atanga ken chhuah an khap thung. 

India ram
Ka source-ah hian India ramah Mizoram chauh ni lo, Gujarat pawh zu khap burna hmun angin a inziak a, hei hi a lo hlui palh chuan chu kan ram a ni tawh bawk a, chhiartute'n lo update ve tawh mai ila a tha awm e. India-ah chuan holiday thenkhatah rampumah zu hralhchhuah khap a ni thin.

Andhra Pradesh chuan Chief Minister N.T. Rama Rao sorkar laiin zu a khap a, mahse a hnu lawkah hlih leh a ni a. Haryana-ah pawh 1996 - 1998 inkar khan zu an lo khap ve tawh bawk. Maharashtra-ah chuan zu permit neite tan chauh zu lei theih an han ti ve bawk a, mahse a duh duhin an lei ang a ni. State dang zawngah chuan khap a ni lo.

Khawvel pum thlirna
Khawvel pumpuia zu khap dan hi han thlir thuak pawhin Kristian ramte'n zu khap hi an bansan deuh vek tawh a, Muslim ramte erawh chuan an ram mipui (Muslim)-te tan an la khap deuh vek a, khualzinte tan erawh chuan an phalsak tlangpui hlawm. Kristian ramah hian kum zabi 20-na chawhma lamah Protestant kohhrante nawrna avangin sorkarte'n zu an han khap a, mahse hlawhtling loa an inhriat avangin khap zui zel chi niin an hre ta lo va, khapzui an duh loh chhan erawh chu inang lo a awm mai thei a, chiang taka lang chu, zu ruih khap leh zu avanga buaina chi hrang hrang chhuak tur vente an duh ta zawk niin a lang.

Muslim ramte erawh hi chuan Quran zawm an duh avangin an hlawhtling emaw hlawhtling lo emaw Muslim-te tan zu in hi an khap hrim hrim niin a lang a, Kristian ramte angin zu khap hi an bansan mai a rinawm lo hle a ni.

Khap loh chhan
Ram hrang hranga zu khap an bansan tarlang vek tur chuan kan thuziak hi a sei lutuk ang tih a hlauhawm a, chuvang chuan khawvela ram ropui ber an tih, USA-a an khap tawh loh chhan hi hriatpui ila a hlawk ber awm e. Consumers Union-in tawi fel takin report a ziak a, chu chu Mizotawngin han dah zai zai ila.

Consumers Union report thupui chu, 'Zu hi khap loh tur a nih chhan - Why alcohol should not be prohibited' tih a ni a.

"Zu khap duh tam takte duhna daltu lian ber pakhat chu zu khap bur hi a thuin tha viau mahse, a taka tihhlawhtlin theih a ni tlat lo hi a ni a, zu khap (prohibition) hian awmzia a nei lo/hna a thawk lo tlat a ni. ('Prohibition doesn't work' tiin an ziak a, a hlawhtling lo ti zawng pawhin a lehlin theih ang chu.) Awmze nei ngei tur a ni a, mahse awmzia a nei si lo.

Prohibition-in awmzia a neih lohzia hi kum 13 chhung, 1920-1933 inkara kan hmuh leh hriatte khan chiang takin a tarlang. Zu khap duhna hi 1920 hmalam kha chuan a nasa em em a, December 1917-ah Eighteenth (Prohibition) Amendment pawh Congress-a house pahnihin two-thirds majority-in an pass a, state legisture 48-a a tlang theihna tura ngai zat, three-fourths laiin thla 13 hnu lekah state-te pawhin an pawmpui vek a nih kha.

Kum 13 chhung zu khap a nih hnuah ram pumin nasa takin an duh lo tawh ('the nation rebelled' tiin uar takin an ziak) a. February 1933-ah Congress-a house pahnihte'n two-thirds majority bawkin zu khapna dan hlihna, Twenty First (Prohibition Repeal) Amendment an passed leh ta a, state-te'n hneh takin thla 10 chhungin an pawmpui leh a ni.

Mipuiin zu hi ruihtheih thil a ni lo e an tih vanga zu khap burna dan hi hlih a ni lo. Drugs hluar hlauh vang pawh a ni lo va, United States hian drugs tihbaiawmzia pawh Prohibition hmain a lo zirchhuak daih tawh. Zu khap tihtawp a nih chhan ber chu mipuite'n zu khapin hna a thawk lo/awmzia a nei lo a ni tih muangchanga an hriatchian chhoh vang a ni.

Prohibition chhungin zu a awm reng tho va, mipuite an rui reng tho va, zu ngawl an vei reng tho va, zu avanga harsatna a thleng lo chuang lo. Kawngpui dungah pawh zu rui lirthei khalh a hlauhawm em em reng tho va, zu rui mahni intihlum an awm reng a, midang an that a, midangin an that reng tho bawk. Zu ruiin an fate kut an thlak reng tho va, a chang phei chuan thi khawpte'n kut an thlak tho a ni. Court te, jail te, hospital te, mental hospital-te chu zu in mite'n an luah khat reng tho bawk. Ram chhung hmun thenkhatah leh thil thenkhatah chuan Prohibition chhungin dinhmun a duhawm deuh a ni maithei a, mahse thil thenkhatah erawh chuan a hma aiin nasa takin dinhmun a chhia a ni.

Sorkar laipui (federal) leh state sorkarte'n ngun taka an endikna hnuaia zu an siamchhuahte in loin mipuiin 'rotgut' (zu quality tha lo leh taksa tana hrisel lo) an in phah a. Zu thenkhat chu thil dang pawlh (adulterated) a ni a, thenkhat phei chu taksa tana tha lo tak tak pai a ni. Ethyl alcohol a awm loh vang emaw, a to vang emawin tûr, methyl alcohol hmante a awm thin a, methyl alcohol phei hi chuan mitdelna leh thihna a thlen thei a, dan loa siam zu chi khata thil an pawlh 'ginger jake' pawh taksa chet theih lohna leh thihna thlen thei a ni.

A zahawm loh avanga sawisel hlawh Saloon kha dan phal loh zu zawrhna hmun (speakeasy)-in a thlak a, wine pangngai leh beer-te kha zu dang (hard liquors-less bulky tiin an ziak a, sawifiah thiam a har hle.) siam awlsam, ken vel awlsam leh black market-a hralh awlsam zawkin a thlak a. Kum 1920 hmaa thalai leh nula zahawm tak tak, mipui hmuha zu in ngai lote chu speakeasy-ah an kal a, an zu inna hmun hriat lohin khawlaiah an lo rui chhuak thin a ni. Saloon-te kha chu dan angin khar hun a awm a, mahse speakeasy-te chu khar hun awm loin chhun leh zanah an inhawng reng thin.

Tum inangtlanga mumal taka inzawmkhawm (syndicate) te'n zu zawrh hna chu beiin an kutah an dah vek a. United States-a an chin tam ngai vak loh, ruihhlo chi khat, marijuana chu zu khap lai hian a lar chho chiam bawk a, 'ether' in pawh mite'n an intihhmuh hle bawk a, ruihhlo dang tihna a nasa chho hle bawk.

Zu khap a nih tirh kum engemawzat chhung kha chuan zu khap a hlawhtlin loh chhan chu dan kenkawhna that tawk loh vang niin mi tam takin an sawi thin a. Chuvang chuan zu khapna dan kengkawh turin enforcement budget-te pawh tihpun a ni a, Prohibition kengkawh tur agent-te pawh rawih belh a ni a, agent-te pawh awlsam zawka mi an man theihna turin thuneihna sang tak pek an ni a, dan bawhchhiate pawh nasa zawka hrem theihna dan siam belh zel a ni a, mahse Prohibition-in hna a thawk chuang lo.

Hetiang a nih avang hian United States chuan zu chungchangah a zirlai a zirchhuak ta. Heta thil langchiang deuh mai leh Prohibition hriatrengna lo lang chu, Liquor Prohibition tihtawp a nih hnu khan Prohibition ti leh tura rawtna chu a khawk hlauh zel a, thutakah ngaih a ni ta lo a ni. Zu hi ruihhloah ngaih a ni lo va, ruihhlo dang khuahkhirh nen chuan ang khatah ngaih a ni lo.

Twenty-first (Repeal) Amendment chuan sorkar laipui chauh a huap a, states-te chuan an duh chuan a hranin zu an khap thei tho va, zu khap burna state-a zu tawlh luh pawh rampum dan bawhchhiatna a ni. State-a zu khapna pawh hi ram puma khapna ang bawkin a hlawhchham a, state hrang hrangte chuan a tahtawl zelin zu an khapna dan chu an hlip zel a, Mississippi chu a hnuhnung ber niin, 1966 khan zu khapna hi an hlip ve chauh a ni.

A bulpui berah chuan, zu khap bur leh zu hmuh tur awm lo ai chuan drug dang khap bur leh hmuh tur awm loa siam a hlawk zawk tih hriatchian a ni a. United States chuan kum 13 chhung a enchhin hnuah zu khap bur chungchangah a ngaihdan a thlak chiang ta a ni. Mipuite'n zu khapna danin a khap bur tak tak thei lo tih an hrechiang ta a, khap ve si, khap theih si loh hian nghawng tha lo tam tak a nei tih an hrechiang tawh hle.

Kan han sawi lan tak ruihhlote leh zu pawh hian damdawi lamah leh khawtlang thilah tangkaina an nei vek a, kan hman sual vang maia hnawksak a ni thin. Zu leh ruihhlo dangte hnawksakna lai titlem thei tur leh a hlawkna lam zawk uar zel thei tura khawtlang inenkawlna tha din hi hun lokal zel tura chona a ni. Tunah chuan zu chungchanga kan tihtur leh kan tum tur chu a chiang tawh a, thudik awmsa hote: nasa taka a hlauhawmzia kan sawi thin ruihhlo dangte ang bawkin zu hi a hlauhawm ve tho a, ruihhlo hi hman sual chuan a hlauhawm vek a ni tih puandarh zel hi a ni. United States hian tunah chuan heng ruihhlo hrang hrangte lakah hian policy mumal tak a nei ta a, chu policy chu inthlakdanglam thei lo deuhthaw tawh; society chuan heng ruihtheih thil kan tarlan takte tihtlem a niha, kan buaipui lohna tur a ngaihtuah chho zel ang; a that lohzia inhrilh zel hi a pawimawh ber a ni.

Mizoram Dinhmun
'Khawvelah hian thil thar a awm lo' an ti thin a, keini zu khap pawh hi thil thar a ni lo; Protestant Kohhranin sorkar a dominate theihna rama kum zabi 20-na chawhma lama lo thleng tawh ang kha kum zabi 20-na tawp lamah kan tharthawh ve a, kum zabi 21-na kan chuankaipui ta zel a nih hi. Kristian ram dangte'n kum zabi 20-na chawhma lama an lo tawn tawh ang hi kan tawng chho ve mek a, mite thil tawn tawh ang hi kum tam fe hnuah kan tawng ve zel dawn pawh a ni thei ang. Protestant kohhran hi Kristian ramah zu khap tura sorkar nawrtu a ni deuh zel a, kan ram sorkar pawhin Protestant kohhran nawrna avang thoa zu khapna dan siam a ni tih kan hre theuh awm e.

Kristian ram dangte lo tawn tawh ang bawkin Mizoram-ah pawh mi tam takin zu an rui a, zu ngawl an vei a, zu avangin harsatna tam tak kan tawk a. Mi harsatna tawh ang bawkin kawngpui dungah zurui lirthei khalh a hlauhawm em em a, zurui mahni intihlum an awm a, zuruiin midang an that a, midangin zurui an that thin. Zu ruiin anmahni nupui fanaute ngei kut an thlak a, chhungkua a buai a, court te, jail te, hospital-te pawh zu in mite'n an luah hnem em em a ni. Khawlaiah zu rui leh buaina siam an awm fo va, zu ruiin chhungkua leh khawtlang an tibuai thin. Hetiang a nih avang hian zu khap hi a mak lo va, zu khap duhtu Protestant kohhran thiltih pawh a demawm lo va, a awm em em a ni.

Mahse, Kristian ram dangte'n an hlawhtlinpui lo va, tha an ti tawh lo va, an bansan ta vek a, keini hi engtinnge kan awmzel dawn le? An tawn ang tho leh an hlih tak vek chhan hi kan tawng ve vek lo em ni? United States-a sorkar laipui leh state hrang hrangin zu khapna dan an hlih vek chhan te, zu khap rawtna pawh thutaka an ngaih tawh loh chhante hi kan tawng ve chiang a ni lo'm ni? Mizorama cheng tam zawkte hian zu kan huat phah em? Zû kan ngaihdan dik tak chu state danga kan zin nikhua leh kan intihhlim nikhua hian a chiang thawkhat viau lo maw? Kan khawpui daia zu zawrhna hmuna zu zuarte pawh man an ni reng tho va, mahse khawpuia chengte zingah demand a lian a ni ngei ang; zu lei tur a awm reng tho a, tihsual palha thih hlauh theihna zute pawh a rawn chhuak ve a ni lawm ni?

Thalaite zinga sex a hluar ta viaua mite'n an sawi thinte hi an 'instinct' in a mamawh ve tlat, zu leh hlimhlawp dangte khap vang a ni thei ang em? Thuneitute'n phai lam atanga lo kal zu an man leh teuh mai thinte hi tute in tura siam nge? Rakzu tam tak tlawmngai pawlte'n kan leih buak thinte hi in tur an awm reng avanga leih buak tur awm reng a ni tih a chiang a ni lo'm ni? Chuti a nih chuan Mizo tam takin zu in an bansan chuang lo tihna a ni asin.

Zu in tur tho thoin manto tak taka rakzu leh a senchi an leite hi engnge a hlawkna awm? Zoram-a mi hausate leh officer lian pui puite'n zanriah kil dawnah leh an intihhlim nikhuain zu an thli thin lo lem em ni? A mantu tura rawihte zingah ngei pawh zu in duh leh zu in duh lo an inzat nawk lo ang maw? Zu in duh zawk hi an lo tam reng thei asin!

Zu man tawh, leih buak loh tam takte hi khawiah nge a thang? Zu ruiin buaina an siam tur venga tlawmngaia thawkchhuak duh tam takin thiante nena inkawm hlim na'n zu um an phawrhchhuak nawlh nawlh fo a ni lo'm ni? Tlawmngai pawl thenkhatte intihhlimnaah pawh zu rui awm lo mahse, zu in chu an awm ve zel tho lo em ni? Tun thlengin zu in mite inkawmhlimna chu zu a la ni reng a, mi tam takin chaw ei dawnah zu thlit tur an hmai chuang lo tih kan hre theuh e. United States-in zu an khap hunchhung ang kha kan lo khap ve dawn ta reng mai a, zu khap burna dan hian zu a khap thei lo tih kan pawm ve tawh em? Nge, kan tanna ngaiah kan tang ral raih dawn?

Zu khap bur duhte sawi thin, "Khawlaiah zu rui an tlem tawh a, hmeichhe zurui lepchiah pawh hmuh tur an tlem a, khawtlang leh chhungkaw tibuai thin zu rui an tlem a, khawtlang a nuam," an tih hi a dik chuan zu khap chuan thatna a nei ngei tih a chiang hle. Total Prohibition ti lo mah ila, zu ruih chu nasa lehzuala khap tur a ni dawn lawm ni? Hmana hmeichhe zurui lepchiah khawlaia an hmuh thinte kha nge tam zawk ang mite hmuh phak loha tuna lepchiah? Lepchiahna hi Total Prohibition avangin a bo kan ti ngam chiah maw? Khawlaia zu ruih leh chhungkaw tihbuaite hi zu khap burna vanga tlem nge, kan changkan chhoh hret hret vang? Inhnialna thui tak awm thei a ni. Kan rilru a changkang chho ve zel a, kan khawtlang leh chhungkaw tibuai thin zu ruite chu zu in mi ngei pawhin an haw hluah hluah ve tho. Hmana zu in thin, khawtlang tibuai thin khan tunah pawh zu an la in a, khawtlang tihbuai chu thil zahthlak a nih tawh avangin an tibuai tawh lo mai a ni zawk em? Kan Kristian ram puite leh ram changkang zawkte chuan zu khap aiin zu rui khap an duh tawh zawk a, keini pawh an khap loh tak chhante kan tawng ve ta a, zirlai kan zir ve ta a ni lawm ni?

Khap nge khap loh?
Zu khapna hlih huphurhawmna ber chu 'kan in thiam lo vang' tih hi a ni. Ni e, kan lo inphuar rei tawh a, a huphurhawm tawh a ni ti r'u. Zoram atanga phai lama zin, a hlin phelh ang par par hi ka lo hmu ve nual tawh a, a state-a phuar kha mi state-ah phelh a ni a, a dûk chak ta lutuk thin ni berin ka hre thin. A ramah hun rei tak ata tawh kha phuar ni lose, ngaiah neih ve mai mai thei se zawng mi state-a a hlin phelh a nihin a lim pur pur lo tur a ni na a le. Zu in tur hi kawtthlerah man tlawm takin in hlui chiah ila, pa thluak fim lo pui pui, nu ngaihtuah thui lo ve tak takin khawvelah keimah chauhin emaw ka chen kan ti ang a, kan hleuh buan buan mai ang tih chu a hlauhawm tawh a nih hi.

Mizopa, Mizonu hian zu a in thiam tlat loha, zu avanga amah leh a chhungkua, a khawtlang a buai tlat chuan amah hmangaihtu tan chuan khapsak awm reng a ni a, zu avanga a buai zel dawn a nih chuan khap zel tawk lek a ni tlat alawm le. Amaherawhchu, kan khap bur pawha a hlawhtlin si loh chuan kawng dang kan dap ngei a tul a ni lo'm ni? Zu that lohzia leh zu ruih zahthlakzia leh pawiziate nasa zawka inzirtir a tul tih kan zirchhuak ve tawhin a lang a, zu avanga tuemaw lirthei khalh a hlauhawm tlat chuan na taka hrem a hmabak tihna a ni ve mai a, zu avanga a chhungkua leh khawtlang a tihbuai chuan tanin bang a zut bel ve tlut mai tur a ni dawn lo'm ni?

A tawpna atan chuan, zu hi mihring mize dik tak phawrhtu a ni a, Mizopa leh Mizonu zu a in avanga a mualphoa, ama tan leh midang tana harsatna thlentu a nih fo chuan a piangsual tihna a ni a, a mizia a sawngnawiin raltiang a kai lo hle tihna a ni. Chutiang a nih tlat chuan zu khapna hmunah a ni emaw, zu khap lohna hmunah a ni emaw, zu in khapsak tawk lek a ni a, thil dangah pawh khap zel ngai chi a ni ang. Engpawhnise, kan Kristian rampuite chuan an zirlai an zir zo tawh a, United States-ah chuan mipuiin zu in tha an tih vang ni loin, drugs a hluar lohna tur pawh ni loin, zu khapin awmzia a neih loh avang leh hmasawnna a thlen chuang loh avangin an inngaihtuah chiang a, zu khap ai chuan zu leh ruihhlo dang pawizia inzirtir uar an thlang ta tih hi ngun takin ngaihtuah ila, kan ram tana tha ber tur i ngaihtuah tlang teh ang u.

(Note: Article ka ziah vete hi chanchinbu hrang hrangah tihchhuah a ni ve hlawm a. He article hi a chhuah hun ka chhinchhiah theihte zinga mi pakhat a ni a. Lengzem magazine-ah February 2009-ah a chhuak a, feedback a tam ve nak nak hle.)

1 comment:

  1. Nang nge nge, ziak tha thin mang e. Ka chhiar kan zeuh zeuh, a thui lutuk a, i magazine han dah tel tawh la, a hlu leh zual ang.

    ReplyDelete